کد مطلب:29027 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

با توجه به اينكه خداوند هر كه را بخواهد هدايت و يا گمراه مي كند با عدالت خداوند منافات ندارد؟

1. در آياتي از قرآن كريم، چنين مطلبي مطرح شده است؛ از جمله: {A{/Bذلِكَ هُدَي اَللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُضْلِلِ اَللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ{w22-36w}{I39:23I}/}A}، {V(زمر، آيه 23)V}. و {A{/Bوَ مَنْ يُضْلِلِ اَللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ{w36-43w}{I13:33I}*/}A}، {V(غافر، آيه 33)V}. بنابراين اصل دعاي شما درست است. 2. منظور از هدايت و ضلالت در آيات ياد شده، نوع بي واسطه آن نيست؛ بلكه از قبيل با واسطه است؛ يعني، خداوند بي واسطه اراده و اختياري كه به انسان داده است، مقوله هدايت و ايمان و نيز نقطه مقابل آن را، در فضاي فكري و اعماق دل او ايجاد مي كند و در اين رابطه، منضري به نام توانايي اختيار و انتخاب آزاد را به انسان داده است. حال افرادي با بهره گيري صحيح و منطقي از اين موهبت، مي توانند خود را از فضاي غبار آلود گمراهي، به موقعيتي كه در آن انوار هدايت در ذهن و دلشان پرتو افكن است رهنمون گردند. در اين جا خود چنين نگرشي را برگزيده اند؛ اما اين توانايي گزينش را، خداوند به آنان ارزاني داشته است. بنابراين، اين اقدام، مستقلاً از خودشان نبوده است؛ گرچه آنها نيز در اين سلسله علل طولي، نقش ايفا كرده اند. 3. هدايت در اين آيات، ايصال به مطلوب است؛ نه ارائه طريق بازگشت چنين كنشي در انسان، به افاضه ايمان بر قلب مؤمن است. خداوند در اين آيات، افاضه فوق را به خود نسبت داده است، چرا كه هدايت - به مفهوم ارائه طريق - وظيفه رسول است. 4. آنچه كه سبب مي شود سالك طريق الي الله، به موقعيتي دست يابد كه نور ايمان به وسيله خدا در دل او پرتو افكن شود؛ زمينه سازي خود او بوده است. حال هر چند هدايت يك حقيقت بيشتر نيست. اما مراحل مختلفي دارد. نخست هدايت تكويني خداوند به سراغ انسان مي آيد و عقل و فكر و قواي ديگر را در اختيار او قرار مي دهد (هدايت تكويني) و سپس هدايت و راهنمايي پيامبران شروع مي شود، آنان مردم را به راه حق دعوت مي كنند (هدايت تشريعي) و بعد از آن با ورود به مرحله عملي توفيق پروردگار شامل حال ايشان گشته و راه ها براي آنان هموار مي شود (هدايت به معناي فراهم ساختن وسيله و توفيق). قرآن در اين زمينه مي فرمايد: {A{/Bوَ اَلَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا{w1-6w}{I29:69I}/}A}، {V(عنكبوت/69)V}. در پايان در جهان ديگر از نتايج اعمال خود بهره مند مي گردد: {Aسيهديهم و يصلح بالهم A}، {V(محمد، آيه 5)V}. آنچه در اين ايات بيشتر مورد نظر است، هدايت مربوط به مرحله سوم است، چرا كه هدايتها و نيز ضلالت هاي پروردگار، بدون حساب و حكمت نيست؛ يعني، بي جهت يكي را هدايت و ديگري را محروم نمي كند؛ بلكه افراد بايد قبلاً شايستگي خود را براي هدايت احراز كنند تا از آن بهره مند گردند. وقتي فرد، زمينه هاي لازم را براي پذيرش هدايت در خود از بين نبرد و به موانع طريق نوراني هدايت (مانند فسق و ظلم و...) خود را مشغول نكرد، در اين صورت، ظرفي است آماده پذيرش فيوضات الهي و آيات، «بدين نوع از هدايت (نوع سوم) اشاره دارد. بنابراين معناي آيات مورد نظر، جبر در هدايت و ضلالت نيست، بلكه موهبتي است كه خدا به هدايت يافته گان مي دهد يعني توفيقات كه اين موهبت به ديگران اعطا نمي شود. منابعي براي مطالعه بيشتر: 1. تفسير الميزان/17/256؛ الميزان/16/55 عربي 2. تفسير نمونه/آيت الله مكارم شيرازي، ج 2/ص 259.